منظور از «علوم قرآنى» چیست؟

 
«علوم قرآنى» اصطلاحى است درباره مسائلى مرتبط با شناخت قرآن و شئون مختلف آن; فرق این رشته با «معارف قرآنى» آن است که علوم قرآنى بحثى بیرونى است و به درون و محتواى قرآن از جنبه تفسیرى کارى ندارد; امّا «معارف قرآنى» کاملا با مطالب درونى قرآن و محتواى آن سروکار داشته، یک نوع تفسیر موضوعى به شمار مى رود (1); نظیر خداشناسى، جهان شناسى، انسان شناسى، نبوت، امامت، معاد، اخلاق و...; به عبارت دیگر، «علوم قرآن» شامل مجموعه اى از علوم و معارف مربوط به قرآن است که به طور خاص در خدمت فهم قرآن مى باشد; مانند: علم رسم، علم قرائات، علم اسباب النزول و...
قید به طور خاص، علومى را که مختص به قرآن نیست، ولى مقدمه فهم قرآن است، مانند: صرف و نحو، از تعریف بیرون مى کند. اصطلاح علوم قرآنى در قرن پنجم و ششم پدید آمد و علم تفسیر که تا آن زمان، علمى از علوم قرآنى به شمار مى آمد از آن جدا شد(2).

(1). محمدهادى معرفت، علوم قرآنى، ص 7.
(2). سید على کمالى دزفولى، شناخت قرآن، ص 28; محمد هادى معرفت، التمهید فى علوم القرآن، مقدمه ج 8.